Spoilerlar ile başlayacak olursak,spoiler'lar 3'e ayrılır.Bunlar;
1)Flight Spoiler
2)Speed Brake
3)Ground Spoiler
Flight spoiler, her iki kanat üzerinde uçak tipine göre değişik sayıdadır.Uçuş sırasında uçağa yatış kumandası verildiğinde,yatış yapılan tarafta bulunan spoiler panelleri açılarak yatışa yardımcı olur.Diğer kanata ait spoiler'lar kapalıda tutulur.
Yatışa yardımcı olan spoiler'lar:
Speek brake uçuş esnasında her iki kanattaki spoiler'lar,aynı anda ve aynı miktarda açılarak uçağın hız ve irtifa kaybetmesi sağlanır.Bu olaylar kanat üzerindeki hava akışının bozulması ile meydana gelir.Hız freni kumandası,merkez pedestal üzerindeki speed brake kolunun istenilen derecede çekilmesi ile yapılır.
Yavaşlamak için kullanılan speed brake:
Ground spoiler modu havada kullanılmaz. Uçak yere touch down (piste ilk temas) yapıp belirli şartlar sağlanınca her iki kanattaki tüm spoiler'lar açılır ve bu etki uçağın dikmelerine bastırarak etkin frenleme yapılır.Ground spoiler modunun çalışması için; gaz kolları idle (rölanti) konumuna, speed brake kolu arm (hazır) pozisyona alınmalı;uçak ground modunda (uçak ana dikmeleri yer ile temas halinde) olmalı ve tekerleklerde bulunan transducer (bilgi gönderici) 'lardan kontrol ünitesine dönü hareketi bilgisi gönderilmelidir.Bu şartların hepsi sağlanırsa kontrol ünitesi uçak kanatları üzerindeki tüm spoiler parçalarını kaldırır.Karışık gözüktüğüne bakmayın spoiler'ların açılmama durumu bildiğim kadarıyla hiç yaşanmamıştır.
İndikten sonra açılan spoiler'lar:
Flap'lere gelecek olursak bildiğiniz gibi,kanadın kaldırma kuvveti kanat kesitine,kanat alanına,kanat hücum açısına ve uçağın hızına bağlıdır.Yüksek hızlar için tasarlanmış bir uçağın kanat alanı ve kanat kalınlığı az olur fakat her uçağın iniş ve kalkış anlarında düşük süratlerde de hava tutunması gerekir.Bunu sağlamak için kanat alanının ya da kavisinin değiştirilmesi gerekir.Kanat firar ya da hücum kenarlarına yerleştirilen flap'lerin görevi,düşük hızlarda kanat alanını veya yüzey kavisini arttırarak tutunmayı sağlamaktır.Flap'lerin bir diğer görevi de gerektiğinde sürükleme kuvvetlerini arttırarak uçağı yavaşlatmaktır.Flap'lerin bir çok çeşidi vardır ancak ben çok detaya girmeden günümüzde yolcu uçaklarında kullanılanlardan bahsedeceğim.
Split/Flower veya Slotted(Yarıklı/Kaymalı veya Oluklu) Flap:
Tek parçalı flap'lerde ortaya çıkan türbülans olayı,çok parçalı flaplerin parçaları arasından hava akımının geçmesine izin verilerek azaltılır.Split flower flap'ler kanat kesidini büyük ölçüde değiştirebildiğinden etkileri büyüktür.Günümüzde bir çok jet yolcu uçaklarında bu flapler kullanılur.
Leading Edge/Krueger(Hücum Kenarı) Flap:
Bu tür flap'ler,firar kenarı flap'lerinde olduğu gibi kanadın kamburluğunu değiştirerek kaldırma kuvvetini arttırmak amacıyla kullanılırlar.Duruma göre firar kenarı flap'leri ile bağlantılı veya bağımsız çalışabilirler.
Slat:
Hücum kenarı flap'leri ile aynı işlevi görürler.Kanadın kamburluğunu arttırarak uçağın havada tutunmasını sağlarlar.Slat,kanadın bir devamı şeklinde uzatıldığından kanat üst yüzeyinden akan hava miktarını arttırır.
Ayrıca ek olarak flap'lerin dereceleri vardır.Örnek olarak Boeing 737-800 uçağında flap dereceleri 1,2,5,10,15,25,30 ve 40 tır.Boeing 777'de ise, 1,5,15,20,25,30 dur.Airbus firması ise tamamen farklı derecelendirme tekniği kullanır.Onlarda 1,2,3 ve full şeklinde yazılıdır ancak derecelerin tam olarak karşılığını bilmiyorum maalesef.Her uçak inerken QNH(basınç),rüzgar yönü ve hızına bağlı olarak farklı derecelerde flap kullanırlar.Ancak genellikle pilotlar inerken full flap kullanmayı tercih ederler.
Full flap ile inen Boeing 777:
A330 flaps full:
Airbus A321 uçağının full flapleri:
Boeing 737-800 Flight Controls:
Adım adım flaplerin açılması:
Son olarak çok nadir olsada flap ağrızaları yaşanabiliyor.Flap ağrızası yaşayan Emirates'in A380 uçağı Tokyo'nun Narita havaalanından kalktıktan hemen sonra geri dönmek durumunda kalıyor ve sert bir iniş gerçekleştiriyor.İşte o sert iniş ve inişten sonra uçağın zarar gören iniş takımları:
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder